ΔΗΜΟΤΙΚΟ ΠΑΡΚΟ ΣΑΛΙΝΑ στη Λάρνακα (Συμμετοχή σε Αρχιτεκτονικό Διαγωνισμό).

Ένας κλειστός, απομονωμένος και αποξενωμένος χώρος πρασίνου, που βρίσκεται κυριολεκτικά στην καρδιά της πόλης και που για πολλά χρόνια λειτουργούσε ως κυβερνητικό φυτώριο, πρόκειται να μετουσιωθεί σε ένα σύγχρονο αστικό πάρκο, το «Δημοτικό Πάρκο Σαλίνα».

Ζητούμενα για εμάς: το άνοιγμα του χώρου στην πόλη, η αναζωογόνησή του με νέες χρήσεις, η απλόχερη προσφορά και ένταξή του στο αστικό δυναμικό και η διαμόρφωση του με τρόπο που να εξακολουθήσει να είναι ένας προστατευμένος χώρος ηρεμίας, προσφέροντας όμως παράλληλα την αναψυχή και την ψυχαγωγία αλλά και την εκπαίδευση, ως εν τέλει μια ήσυχη μεν αστική όαση συνεύρεσης και περισυλλογής, αλλά κι ένα «φυτώριο ανθρώπων της νέας γενιάς», κοντύτερα στη φύση, στην αειφορία, και στον πολιτισμό.

Πρωταρχικός στόχος μας, η αμεσότητα στην αντίληψη του χώρου και της σημαντικής έκτασής του, η ελκυστικότητα στην πρόσβασή του, καθώς και η συσχέτισή και συνέργειά του με τις άλλες δημόσιες λειτουργίες αναψυχής και εκπαίδευσης που βρίσκονται πλησίον του χώρου, όπως με εκείνες του Δημοτικού Κήπου, των δύο αξιόλογων Οικιών αλλά και των γειτονικών εκπαιδευτηρίων της πόλης.

Η ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΙΔΕΑ

Για την επίτευξη όλων των πιο πάνω, προτείνουμε μια σειρά από Τοπόσημα, με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά το καθένα, έτσι ώστε η ανάγνωση και το βίωμα του χώρου να γίνονται με ποικιλία και ευχαρίστηση αλλά και για να επιτυγχάνεται στα μέγιστα η ευαισθητοποίηση ως προς τη σημασία της φύσης και της ύπαρξης της στην καρδιά μιας πόλης: 

1. Μια διαπλάτυνση του υφιστάμενου πεζοδρομίου κρίθηκε επιβεβλημένη προκειμένου να διευρυνθεί ένας «χώρος υποδοχής», από την δημόσια πλευρά της πόλης, με τις κεντρικές λεωφόρους, το μνημείο της Ελευθερίας και το συγκρότημα του Δημοτικού Κήπου. Ο «χώρος υποδοχής» ως ενδιάμεσος χώρος μεταξύ της πόλης και του πάρκου, διαμορφούμενος στο ψηλότερο υψομετρικά σημείο του, προσφέρει την αμεσότητα στην αντίληψη και στην θέαση ολόκληρης της έκτασής του.

2. Από τον «χώρο υποδοχής» απλώνονται προς τα κάτω «πλατώματα πρασίνου», ως ανάμνηση των «συστάδων» του κυβερνητικού φυτωρίου, προκειμένου να αποτελέσουν μέσα από την ποικίλη θεματική φύτευσή τους, επιμέρους χώρους οικολογικής ευαισθητοποίησης. Γεωμετρούνται με κατεύθυνση τις δύο αξιόλογες Οικίες, έτσι ώστε η θέα να κατευθύνεται προς αυτές.

Κάτω από τα «πλατώματα πρασίνου», ο χώρος επεκτείνεται ως μια σκιερή «επιφάνεια φόντου» μέχρι τα σύνορα του τεμαχίου, για την διεξαγωγή ποικίλων δραστηριοτήτων αναψυχής και εκπαίδευσης, αλλά και δύναται να συνεχίσει για να περιλάβει και τις δύο αξιόλογες Οικίες.

3. Το νερό, το στοιχείο που έπαιζε στο παρελθόν ζωογόνο ρόλο στην λειτουργία του κυβερνητικού φυτωρίου, επανέρχεται δυναμικά ως ένα «ρυάκι» με λίμνες στις δύο άκρες του, το οποίο διατρέχει και πλαισιώνει τη σύνθεση και λειτουργεί ως ένα στοιχείο δροσιάς, μικροκλίματος αλλά και ηχητικής απόλαυσης, που με το κελάρυσμά του διασκεδάζει τους θορύβους της πολύβουης πόλης.

Δίπλα στο "ρυάκι" η υφιστάμενη ανατολική συνοριακή διέλευση διατηρείται, απομονώνεται με πράσινο από τις γειτονικές κατοικίες και εξωραΐζεται ως ένα δροσερό «πλευρικό μονοπάτι», που επεκτείνεται προς την νοτιοδυτική πρόσβαση του τεμαχίου, επιτυγχάνοντας έτσι μια διαμπερή διέλευση πεζών, που ενοποιεί τον άμεσα γειτονικό αστικό ιστό με τις δημόσιες λειτουργίες της πόλης. 

Η ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ

Α. ΟΙ ΧΡΗΣΕΙΣ:

Τα «πλατώματα πρασίνου», μαζί με τις δύο λίμνες, διαμορφώνονται σε «Θεματικούς Κήπους». Στους κήπους αυτούς εφαρμόζονται μονοκαλλιέργειες αναλόγως του θέματός τους. Σε όλες τις φυτεύσεις χρησιμοποιούνται ιθαγενή φυτά και δέντρα, ή ξενόφερτα συμβατά, που ευδοκιμούν επιλέγοντας τη σωστή θέση τους στο χώρο:

1.      Φοινικόκηπος Θέασης:

Στον Φοινικόκηπο Θέασης διατηρούνται τα υφιστάμενα φοινικοειδή δέντρα και συμπληρώνονται είτε από μεταφύτευση υφιστάμενων φοινικοειδών δέντρων άλλων σημείων του πάρκου, είτε με φύτευση καινούργιων του ιδίου είδους. Ο χώρος φυτεύεται με γρασίδι πάνω στο οποίο τοποθετούνται παγκάκια. Οι επισκέπτες, από τον κήπο αυτό μπορούν να αγναντέψουν το πάρκο στο σύνολό του.

2.      Εποχιακοί Ανθόκηποι Κηπουρικής:

Στους Εποχιακούς Ανθόκηπους Κηπουρικής φυτεύονται αναλόγως της εποχής ετήσια ανθόφυτα.
Για την φύτευση τους, κάθε έτος και κάθε εποχή μπορούν να διοργανώνονται ομαδικές φυτεύσεις από μαθητές, αλλά και από άλλα οργανωμένα σύνολα, που ως άσκηση κηπουρικής θα τονώνουν την σχέση τους με τη φύση.

3.      Χρωματικοί Κήποι Αισθήσεων:

Στους Χρωματικούς Κήπους Αισθήσεων φυτεύονται σε κυματοειδή σχηματισμό πολυετή αρωματικά φυτά και αειθαλείς θάμνοι με πολύχρωμο φύλλωμα ή / και έγχρωμα άνθη παρατεταμένης διάρκειας. Οι επισκέπτες μπορούν να διασχίσουν τους κήπους αυτούς ακολουθώντας ένα καμπυλόμορφο μονοπάτι, βιώνοντας μια πανδαισία χρωμάτων, υφών και αρωμάτων.

4.      Τροπικοί Πράσινοι Κήποι:

Στους Τροπικούς Πράσινους Κήπους φυτεύονται αειθαλή τροπικά φυτά με ανθοφορία πολύ μικρής διάρκειας έτσι ώστε να επικρατεί το πράσινο χρώμα. Οι επισκέπτες στους κήπους αυτούς μπορούν να ξεκουραστούν παρατηρώντας παράλληλα τα διάφορα είδη των φυτεύσεων.

5.      Κήπος Αναψυκτήριο:

Ο Κήπος Αναψυκτήριο φυτεύεται γενικά με γρασίδι. Σε καθορισμένα σημεία του, που αποτελούν τους καθιστικούς χώρους του Αναψυκτηρίου (βλ. Πινακίδα Αρ. 5), φυτεύονται αειθαλείς θάμνοι εσωτερικού και εξωτερικού χώρου και υδροχαρή φυτά. Στο δώμα του Αναψυκτηρίου φυτεύονται αειθαλή παχύφυτα, έρπουσας ανάπτυξης, για περιμετρική εδαφοκάλυψη. Στον κήπο αυτό οι επισκέπτες μπορούν να χαλαρώσουν και να παρατηρήσουν από ψηλά το όλο πάρκο.

6.      Υγροί Κήποι:

Οι λίμνες που βρίσκονται στις δύο άκρες του ρυακιού, αποτελούν τους Υγρούς Κήπους του πάρκου και φυτεύονται με υδροχαρή φυτά σε γραμμική διάταξη στο όριο τους. Στους κήπους αυτούς οι επισκέπτες μπορούν να ξεκουραστούν είτε με θέα προς το πάρκο (στη νότια λίμνη), είτε με θέα προς την πόλη (στη βόρεια λίμνη).

Η «επιφάνεια φόντου», με εξαίρεση το τμήμα της που περιλαμβάνει τον χώρο στάθμευσης, διαμορφώνεται σε «Δασύλλιο Δραστηριοτήτων»:

- Στον χώρο παραμένουν τα υφιστάμενα δέντρα και εμπλουτίζονται με νέα, είτε από μεταφύτευση υφιστάμενων ιθαγενών δέντρων άλλων σημείων του πάρκου, είτε με φύτευση καινούργιων ιθαγενών ή ξενόφερτων συμβατών. Τα δέντρα φυτεύονται σε κοντινές αποστάσεις, έτσι ώστε να δημιουργείται μια σκιερή περιοχή για την διεξαγωγή των διαφόρων Δραστηριοτήτων. Κάποια δέντρα θα είναι φυλλοβόλα έτσι ώστε κατά τους χειμερινούς μήνες να επιτυγχάνεται ικανοποιητικός ηλιασμός και θερμοκρασία άνεσης στον χώρο.  

- Οι Δραστηριότητες περιλαμβάνουν την Εκγύμναση, το Παιχνίδι μικρών και μεγάλων, την Περιβαλλοντική Εκπαίδευση καθώς και την Πολιτιστική Εκπαίδευση με τις Μικρές Εκδηλώσεις πλαισιωμένες από Εκθέσεις Τέχνης. Στον χώρο τοποθετούνται παγκάκια για την ξεκούραση των επισκεπτών.

- Επιλέχθηκε η Πολιτιστική Εκπαίδευση να χωροθετηθεί πλησίον των δύο αξιόλογων Οικιών, έτσι ώστε να δύναται να λειτουργήσει και σε συνέργεια με αυτές.

Β. ΟΙ ΚΙΝΗΣΕΙΣ:

Οι κινήσεις διαφοροποιούνται και ιεραρχούνται με τρόπο έτσι ώστε να προσφέρουν αφενός λειτουργικότητα στο έργο και αφετέρου ποικιλία στην βιωματική προσέγγιση του πάρκου. Γενικά σε όλες τις περιοχές του πάρκου υπάρχει δυνατότητα πρόσβασης ΑΜΕΑ:

Ø  Μια κεντρική ελεύθερη πορεία πεζών, κατά μήκος της «επιφάνειας φόντου», έχει ως άκρα τον χώρο                     στάθμευσης του έργου από τη μια και την κεντρική λεωφόρο της πόλης από την άλλη. Είναι σχεδόν επίπεδη         και προσφέρει πρόσβαση σε όλες τις περιοχές του πάρκου.

Ø  Δύο πλευρικές γραμμικές πορείες πεζών, αρχίζουν ή καταλήγουν στο «πλευρικό μονοπάτι» και έχουν θέα/κατεύθυνση τις δύο αξιόλογες Οικίες, στις οποίες και προσφέρουν άμεση πρόσβαση.

Ø  Ένας περιμετρικός περίπατος στο κάθε ένα από τα «πλατώματα πρασίνου», επιτρέπει την κοντινή προσέγγιση και παρατήρηση σε όλες τους τις φυτεύσεις.

Ø  Ένα καμπυλόμορφο μονοπάτι, διασχίζει τα «πλατώματα πρασίνου», προσφέροντας μια εναλλακτική ελεύθερη προσέγγιση σε αυτά.

Ø  Οι μεταβάσεις από πλάτωμα σε πλάτωμα γίνονται σε διάφορα σημεία και για τον σκοπό αυτό διακόπτεται, όπου χρειάζεται, το «περιθώριο των πλατωμάτων πρασίνου» (βλ. Πινακίδα Αρ 7).

Ø  Η κίνηση οχημάτων περιορίζεται αποκλειστικά στο νότιο τμήμα του πάρκου, επιτρέποντας έτσι την απρόσκοπτη διακίνηση των πεζών στο μεγαλύτερο μέρος του πάρκου. Τα υπηρεσιακά οχήματα και τα βαρέα οχήματα του ΣΑΛ, μπορούν να κινηθούν σε ελεγχόμενη πορεία κατά μήκος του πάρκου.

Γ. ΟΙ ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ:

Το πάρκο «επιπλώνεται» με ποικιλία κατασκευών προκειμένου αυτές να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες των επισκεπτών του και τις δραστηριότητες που αναπτύσσονται σε αυτό:

Ø  Το Αναψυκτήριο εξελίσσεται σε ένα Κήπο, που περιλαμβάνει ποικιλία πράσινων ξηρών και υγρών χώρων, άλλοτε εσωτερικών και άλλοτε εξωτερικών, άλλοτε σκιερών κι άλλοτε φωτεινών, ως μια μικρογραφία  φυτωρίου, μέσα στο οποίο τοποθετούνται τα καθίσματα εστίασης. Μια ανάβαση στο περιμετρικά φυτεμένο του δώμα, προσφέρει σημείο παρατήρησης ολόκληρου του πάρκου, καθώς και χώρο χαλάρωσης κατά τους χειμερινούς μήνες ή κατά τις απογευματινές ώρες.

Ø  Στη βόρεια και στη νότια πλευρά του τεμαχίου, εκεί όπου βρίσκονται οι κύριες προσβάσεις του, αναπτύσσονται οι Επιφάνειες Σηματοδότησης του Πάρκου, οι οποίες προβάλλουν τη φυσιογνωμία του (βλ. Πινακίδα Αρ. 6). Η Βόρεια Επιφάνεια Σηματοδότησης, ελίσσεται σε κάτοψη προκειμένου να περιλάβει και ταυτόχρονα να αποκρύψει το Αντλιοστάσιο του ΣΑΛ, ενώ η Νότια Επιφάνεια Σηματοδότησης, διατάσσεται με τρόπο που να αποκρύβει, από την μεριά του Πάρκου, την θέα των οχημάτων του χώρου στάθμευσης. Οι Επιφάνειες Σηματοδότησης διαμορφώνονται σε σχέση με τις δύο λίμνες και εξελίσσονται έτσι ώστε να δημιουργούν δροσερούς χώρους στάσης και ξεκούρασης, σημειακά στεγασμένους.

Ø  Σε όλη την έκταση του πάρκου τοποθετούνται Παγκάκια, είτε στάσης και θέασης (στο ψηλότερο υψομετρικά σημείο) είτε ξεκούρασης (στην υπόλοιπη έκταση του πάρκου), σε συνδυασμό με καλάθους απορριμμάτων (βλ. Πινακίδα Αρ. 7).

Ø  Στον χώρο της Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης τοποθετούνται κινητά Κιόσκια Ενημέρωσης και Μελέτης που περιλαμβάνουν πληροφορίες για τις φυτεύσεις του πάρκου και γενικά για την φύση και την σχέση της με τον άνθρωπο (βλ. Πινακίδα Αρ. 7).

Ø  Στον χώρο Μικρών Εκδηλώσεων τοποθετείται κινητή Οθόνη Προβολών σε βάθρο, η οποία πέρα από την εξυπηρέτηση των εκδηλώσεων, θα μπορεί να λειτουργεί κι ως θερινός κινηματογράφος. Η θέση τοποθέτησης της είναι τέτοια που να μπορεί να εξυπηρετήσει εκδηλώσεις και από τις δύο πλευρές της, στην περίπτωση επέκτασης των διαμορφώσεων στα τεμάχια των δύο αξιόλογων Οικιών.

Ø  Κοντά στον χώρο Μικρών Εκδηλώσεων τοποθετούνται Έργα Τέχνης εντός μικρών υδάτινων επιφανειών, προκειμένου να συμβάλουν επιπρόσθετα στην Πολιτιστική Εκπαίδευση.

Ø  Η ιστορική δεξαμενή, που βρίσκεται κεντρικά στο πάρκο, διατηρείται ως στοιχείο ιστορικής μνήμης του χώρου, αποκαθίσταται εξυγιαίνεται και λειτουργεί ως η Κεντρική Βρύση του πάρκου.

Ø  Τα Φωτιστικά, πέραν του γραμμικού κρυφού φωτισμού LED στα περιθώρια των πλατωμάτων πρασίνου, τοποθετούνται ανάλογα με τις περιοχές: στην «επιφάνεια φόντου» έχουμε φωτιστικά σε ψηλό στύλο, στο καμπυλόμορφο μονοπάτι έχουμε φωτιστικά σε χαμηλό στύλο, ενώ στο πλευρικό μονοπάτι έχουμε φωτιστικά δαπέδου. Κατάλληλα υποβρύχια φωτιστικά τοποθετούνται εντός των λιμνών. 

Δ. ΤΑ ΥΛΙΚΑ:

Ø  Ο «χώρος υποδοχής» και το «πλευρικό μονοπάτι», διαστρώνονται με συνδυασμό σκληρών και μαλακών επιφανειών. Θα χρησιμοποιηθεί σκυρόδεμα σε διαφορετικές υφές (τριφτό, ραβδωτό και βοτσαλωτό) ενώ τα σημεία των φυτεύσεων θα διευρυνθούν κατάλληλα.

Ø  Η «επιφάνεια φόντου», διαστρώνεται με διαβαθμισμένο υλικό (συμπιεσμένο χώμα) που είναι πλήρως απορροφητικό και που δεν λασπώνει.

Ø  Στις Επιφάνειες Σηματοδότησης και στα Κιόσκια Ενημέρωσης και Μελέτης θα χρησιμοποιηθεί μεταλλική κατασκευή με επένδυση από Cor-Ten Steel.

Ø  Στο Αναψυκτήριο θα χρησιμοποιηθεί μεταλλική κατασκευή με επένδυση από Cor-Ten Steel, στις όψεις γυαλί, στα δάπεδα σκυρόδεμα και ξύλο (deck) και στις οροφές ξύλο.

Ø  Τα Περιθώρια Πλατωμάτων θα είναι προκατασκευασμένα από οπλισμένο σκυρόδεμα.

Ø  Στα Παγκάκια θα χρησιμοποιηθεί Cor-Ten Steel και ξύλο.

Ε. ΔΙΑΦΟΡΑ:

Ø  Αρχές σχεδιασμού:

- Οικονομία στην κατασκευή με πολύ λίγες σκληρές επιφάνειες δαπέδων.

- Χρήση υλικών στη φυσική τους κατάσταση και που να μην χρειάζονται συχνή συντήρηση.

- Απλότητα στη σύνθεση, ευελιξία στην χρήση του χώρου και πρόνοια μελλοντικών αναγκών.

- Επιμερισμός του χώρου για την διαχείριση των υδάτων και την παρεμπόδιση της διάβρωσης.

- Δημιουργία μικροκλίματος και αξιοποίηση φυσικών στοιχείων όπως το νερό.

- Στοχευμένη φύτευση, με την χρήση ως επί το πλείστον ιθαγενών παραδοσιακών φυτών και δέντρων.

- Χρήση προϊόντων κατεδαφίσεων και εκσκαφών στην νέα διαμόρφωση του χώρου.

Ø  Διαχείριση υγρών στοιχείων, άρδευση του πάρκου και χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας:

Από τις δύο λίμνες, που αποτελούν τα δύο άκρα κατάληξης του ρυακιού, το νερό θα τροφοδοτείται ξανά στα ψηλότερα σημεία του ρυακιού μέσω συστήματος αντλιών. Η λειτουργία του συστήματος των λιμνών θα είναι παράλληλη με την λειτουργία του συστήματος διαχείρισης όμβριων υδάτων, το οποίο μέσω της εγκατάστασης δικτύου για τη συλλογή και αποθήκευσή τους (π.χ. βλ. λεπτομέρεια περιθωρίων πλατωμάτων, Πινακίδα αρ.7) θα εξασφαλίζει σε μεγάλο βαθμό τις ανάγκες άρδευσης ολόκληρου του πάρκου. Για τις ανάγκες του πάρκου σε ηλεκτρική ενέργεια, τοποθετούνται φωτοβολταϊκά σε τμήματα του δώματος του αναψυκτηρίου.

Ø  Λωρίδα ελεύθερης διακίνησης:

Κατά μήκος της λωρίδας δεν φυτεύονται δέντρα, ούτε τοποθετούνται στύλοι φωτιστικών και γενικά παραμένει προσβάσιμη. Σε ότι αφορά τις κατασκευές επί της λωρίδας, αυτές είναι κινητές έτσι ώστε σε περίπτωση ανάγκης να μπορεί να γίνει επίσκεψη στους αγωγούς και φρεάτια του ΣΑΛ. Η διέλευση των βαρέων οχημάτων του ΣΑΛ θα γίνεται σε ευθύγραμμη πορεία, της οποίας τμήμα κινείται παράλληλα στην λωρίδα αυτή.

Ø  Μελλοντική επέκταση των διαμορφώσεων και γενικά προτάσεις επεμβάσεων εκτός ορίων του τεμαχίου:

Σημειώνεται ότι οι συγκεκριμένες προτάσεις, οι οποίες δεικνύονται στα σχέδια και περιγράφονται πιο κάτω, υποβάλλονται επιπρόσθετα των όρων εντολής του διαγωνισμού και μπορούν να εφαρμοστούν ή όχι, χωρίς αυτό να επηρεάζει με οποιονδήποτε τρόπο την υλοποίηση της πρότασης μας για το πάρκο.

- Προνοείται η μελλοντική επέκταση των διαμορφώσεων του πάρκου στα τεμάχια των δύο αξιόλογων Οικιών, προκειμένου οι χρήσεις που έχουν, ή που θα τους δοθούν, να λειτουργούν σε συνέργεια με τις δραστηριότητες του πάρκου.

- Προτείνεται - και ως μέτρο κυκλοφοριακής ύφεσης - η προσθήκη δεύτερης διάβασης πεζών με ταυτόχρονη υποχώρηση των φώτων τροχαίας προς την οδό Λεωνίδα Κιούπη, με σκοπό την διεύρυνση της σύνδεσης του πάρκου με το συγκρότημα του Δημοτικού Κήπου. Προτείνεται επίσης η αναδιαμόρφωση μέρους του χώρου μπροστά από το άγαλμα της Ελευθερίας προκειμένου να προσφερθεί άνεση στην συμβολή των κινήσεων των πεζών στο σημείο. Πιστεύουμε ότι με τις ενέργειες αυτές η υφιστάμενη πλατεία «Ζήνας Κάνθερ ντε Τυράς» θα αποκτήσει πραγματικό χαρακτήρα και υπόσταση πλατείας για πεζούς κι όχι μόνο εκείνον της απλής συμβολής οδών και λεωφόρων.